Roskilde Domkirke

De eerste kerk op deze plek werd gebouwd door Harald Blauwtand die omstreeks 985 stierf.  De kerk was van hout en stond waarschijnlijk op dezelfde plek als de huidige kathedraal hoewel er nooit sporen van Harold’s kerk zijn gevonden. 

De houten kerk werd ergens in de jaren 1000 vervangen door een stenen kerk gebouwd door de zus van koning Knud.  Rond 1080  werd een nieuwe kerk ingewijd, gebouwd door bisschop Svend Normand (1074-1088).  Het is onzeker of de bouw van de kerk begon onder bisschop Vilhelm en werd voltooid onder bisschop Svend Normand of dat er twee kerken zijn gebouwd.  Volgens de “Roskilde Kronieken” zou de kerk een basiliek met drie schepen zijn geweest met stevige torens in het westen en versierd met marmeren zuilen en allerlei ornamenten.  Aan de noordkant was een gebouw met drie vleugels waar de priesters woonden.  Het hele complex zou opgetrokken zijn geweest uit een kalkhoudende tufsteen. 

Rond 1100 werd er een muur om de kathedraal gebouwd, de zogenaamde Arnold’s muur vernoemd naar bisschop Arnold (1088-1124).  Overblijfselen van de oude muur werden gevonden tijdens opgravingen voor het nieuwe “Kathedraal Administratief Centrum” in 2010 en liggen nog steeds onder de muren die het huidige kathedraalplein omringen.  

De huidige bakstenen kerk werd gebouwd in 1170 onder bisschop Absalon (1158-1201).  De kunst van het maken van stenen was destijds net in Denemarken geïntroduceerd en de datering van de kathedraal van Roskilde is uitsluitend gebaseerd op vergelijkingen met andere vergelijkbare gebouwen.  Na veel discussie in de jaren 1800 concludeerde men dat de kathedraal is gebouwd naar het voorbeeld van Franse kathedralen in een overgangsstijl tussen romaans en gotisch, maar dat het gebouw een huiselijk karakter heeft door de materiaalkeuze. 

Het construct van het gebouw werd voltooid in 1280 en sindsdien is de kathedraal door de jaren heen uitgebreid met een aantal kapellen en portieken tot aan de bouw van de begraafplaats van koning Frederik IX ten noordwesten van de kathedraal in 1985.  

De kathedraal van Roskilde werd in 1995 opgenomen de werelderfgoedlijst van UNESCO en wordt gezien als een gebouw met een uitzonderlijke universele waarden. 

Volgende bezienswaardigheden zijn te vinden in het interieur van de kerk: 

-Het schip met daarin het doopvont, de preekstoel, de box van koning Christian IV en het orgel.  Het doopvont is gemaakt van brons en een inscriptie laat zien dat het uit 1602 stamt.  Het draagt ook de tekst (in het Latijn) “Iedereen die gelooft en zich laat dopen, wordt verlost.  Maar wie niet gelooft, wordt verdoemd”.  
De preekstoel stamt uit het begin van de jaren 1600 en was noodzakelijk geworden in verband met de Reformatie toen de preek een belangrijk onderdeel van de kerkdienst werd.  De preekstoel is nogal ongebruikelijk gemaakt van baksteen en zandsteen en alleen de ingang is van hout.  De hoofdpanelen tonen de vier evangelisten die, net als de andere figuren, verwrongen en gewelddadige gezichten hebben.  
Koning Christian IV liet rond 1600 in de noordelijke galerij een privé-box plaatsen.  Deze bestaat uit twee kamers die vanaf het ornament aan de voorkant te zien zijn.  De doos is verticaal verdeeld door afbeeldingen die de christelijke deugden uitbeelden: geloof, hoop, naastenliefde, gerechtigheid, voorzichtigheid, standvastigheid en matigheid.  
Het orgel in de zuidelijke galerij is een van de mooiste historische orgels in Denemarken.  Het oudste deel dateert van rond 1425 en belangrijke delen dateren uit 1554 toen het orgel door Herman Raphaëlis werd gebouwd.  De barokke gevel dateert uit 1654.  De meest recente grote renovatie werd uitgevoerd in 1988-1991 toen de vele toevoegingen die in de loop der jaren waren aangebracht werden verwijderd en het barokorgel uit 1654 zoveel mogelijk werd gerestaureerd. 

-De klok: deze stamt uit de jaren 1400 en is uniek in Denemarken. Elk uur doodt Sint George de draak en laat hij een angstaanjagende walvis los. Kirsten Kimer slaat de kwartieren op haar kleine bel en Peter Dover slaat de uren op de grote bel terwijl Kirsten haar hoofd schudt. De klok is gemaakt door Peter Matthiesen in 1741 in Kopenhagen.

-Het Koor van de Kannunik met de prachtige sarcofaag van Margrete I: hier vind je het drie-vleugelige altaarstuk, gemaakt in Antwerpen in 1560. De reliëfs op het opengewerkte altaarstuk verbeelden de gebeurtenissen van de Paasweek, de doodstrijd van Christus, zijn dood en zijn jeugd. De keerzijde toont reliëfs van de goede werken van Christus. Wanneer het altaarstuk bij de kathedraal kwam, is niet precies bekend maar het werd voor het eerst beschreven in 1623 door een Duitse graaf die Roskilde bezocht.
De bijbel op de communietafel is uit de tijd van Frederik II. De luxe band uit 1916 heeft zilveren ornamenten ontworpen door de schilder Joachim Skovgaard. Het altaartapijt, de bekleding om op te knielen en het doek hangende voor de communietafel zijn in 1977 geweven door Anna Thommesen.
Koningin Margrete I werd oorspronkelijk begraven in Soro in 1412 maar haar stoffelijk overschot werd het jaar daarop overgebracht naar Roskilde. Er wordt gezegd dat het evenement werd gevierd met een ceremonie die drie dagen duurde en dat een vergulde zilveren kelk en een altaarkleed, geborduurd door de koningin zelf, werden geschonken aan elk van de vijftig altaren die op dat moment in de kerk stonden. Volgens de inscriptie werd de sarcofaag in 1423 betaald door Erik van Pommeren. In de 18de eeuw werden alle versieringen op de sarcofaag verwijderd en hersteld in de periode 1862-1912.
Eerder vormde het koorgestoelte een u-vorm rond de koningin en bood het plaats aan de kanunniken. De reliëfs boven de koorbanken tonen taferelen van de Schepping tot de Dag des Oordeels. Het koor van de kanunnik bevat ook vier lessenaars met symbolen van de evangelisten: de leeuw van Marcus, de engel van Mattheüs, de os van Lucas en de adelaar van Johannes.

-Kapel van de Wijzen (Kapel van koning Christian I): de kapel werd in de tweede helft van de jaren 1400 gebouwd door koning Christian I (die stierf in 1481) als een graf voor hemzelf, zijn koningin Dorothea en hun nakomelingen. Christian I en Dorothea zijn begraven in de kleine grafkamers onder de vloer terwijl hun zoon (koning Hans) en hun kleinzoon (Christiaan II) in Odense werden begraven. De kapel is rijkelijk versierd met fresco’s die bedoeld zijn om de dagelijkse voorbede te benadrukken die in alle eeuwigheid moet worden gebeden voor de zielen van de koninklijke familie. Op de zuidelijke muur staan de Wijzen voor de Maagd Maria met het kindje Jezus op haar schoot. Op de noordelijke muur staat de Heilige Familie en op de oostelijke muur staat de Kruisiging en de Dag des Oordeels.
Na de Reformatie werd de traditie van koninklijke begrafenissen in de kathedraal van Roskilde hervat en de meest magnifieke graven zijn die van Christian III (gestorven in 1559) en Frederik II (gestorven in 1588). Ze zijn gemaakt door Nederlandse kunstenaars in renaissancestijl als kleine antieke tempels met decoraties geïnspireerd op het oude Rome. Hellebaardiers houden de wacht en putti, zittend op het dak, houden fakkels naar beneden gericht als symbool voor de dood. De vrouwelijke figuren vertegenwoordigen de christelijke deugden. De olifant op de top van het graf van Frederik II is een verwijzing naar de Orde van de Olifant” en reliëfs onderaan tonen scènes uit de oorlogen die de koning vocht tegen de Zweden. Op de centrale pilaar die de vier gewelven draagt, geeft een rij markeringen de hoeveelheid koninklijke bezoekers aan de kathedraal aan door de jaren heen. De basis van de zuil is uit de jaren 1100 en heeft een met de hand gehouwen romaanse fries.

-Kapel van Frederik V: de bouw van de kapel begon in 1774 en werd voltooid in 1825. Ze werd ontworpen door de architect C.F. Harsdorff. Het is een van de mooiste voorbeelden van neoclassicisme in Denemarken. Het classicisme komt ook tot uiting in de grafmonumenten, in de romeinse keizerszuil met portret en medaillon en in de urne op het kolossale monument voor Frederik V (gestorven in 1766). De twee rouwende vrouwen aan de voet van het monument symboliseren Denemarken en Noorwegen. De marmeren sarcofaag van Frederik V werd gemaakt door beeldhouwer Johannes Wiedeweldt die ook de sarcofaag van Christian VI maakte.
De twaalf koningsgraven in de kapel zijn een goed voorbeeld van een eeuw van veranderende stijlen van Christian VI (gestorven in 1746) tot Frederik VII (gestorven in 1863). De kapel werd aanvankelijk gebouwd om vijf sarcofagen te huisvesten maar bevat eveneens met stof beklede doodskisten en herbergt daardoor veel meer graven dan oorspronkelijk voorzien. De eiken kist van Frederik VII is versierd met ornamenten en reliëfs gegoten in brons. Op de kist staat een vergulde krans van eikenbladeren die door vrouwenorganisaties aan de koning is gegeven als dank voor de inclusie van vrouwen in de grondwet in 1849.

-Kapel van Christian IV: deze kapel van omstreeks 1620 werd als eerste na de reformatie gebouwd en is ontworpen door architect Lorenz van Steenwinckel. Het is een grote kamer bedekt door een enorm gewelf. De twee ijzeren toegangsdeuren met de monogrammen van de koning en de koningin maken deel uit van de originele decoratie. De handtekening van de vakman, te zien onderaan de toegangsdeur (Caspar Fincke is mijn naam, aan dit werk dank ik mijn faam) laat zien dat de deur het werk was van de meestersmid van Christian IV. De huidige kisten werden pas in 1866 in de kapel in Roskilde geplaatst toen de decoratie klaar was. Tot die tijd werden ze bewaard in de crypte eronder. De kisten bevatten het stoffelijk overschot van Christian IV (gestorven in 1648), Anna Catharine (gestorven in 1612), de troonopvolger Christian (gestorven in 1647), Frederik III (gestorven in 1670) en Sophie Amalie (gestorven in 1685). De decoratie van de kapel werd begonnen onder Christian VIII en later werd het bovenste deel van de kapel versierd door H. Eddelien en G. Hillker.
De twee grote schilderijen verbeelden taferelen uit het leven van Christian IV. Op de oostelijke muur is het beroemde tafereel op het schip “Trefoldighed” te zien tijdens een zeeslag bij Colberger Heide. Het schilderij op de westelijke muur toont de koning als een rechtvaardige rechter die vervalsing aan de kaak stelt. Beide schilderijen zijn net als het schilderij van Christus gemaakt door Wilhelm Marstrand. De buitenkant van de noordgevel is verfraaid met zeven vrouwelijke karakters die de zeven christelijke deugden symboliseren en met vier putti die de symbolen van de dood hanteren: een schedel, een zeis, een zandloper en een naar beneden wijzende fakkel.

-De kapel van Sint Andreas: de kapel werd eind 1300 gesticht door de adellijke familie Lunge. De kapel is verfraaid met fresco’s uit 1511 die scènes uit het leven van Johannes de Doper, de Maagd Maria met het kindje Jezus en de apostel Andreas tonen. De kapel is in 2010 opgeknapt met nieuwe ornamenten door Peter Brandes. Het altaarstuk is gemaakt van 56.000 kleine glasmozaïek tegels. Het motief is Christus aan het kruis. Aan elke kant zijn Maria, Eva, Johannes en Adam afgebeeld. Het altaar zelf is van geglazuurd keramiek en het motief stelt de tranen van Christus voor die vallen en de tarwe eronder water geven. In de vensternis boven het altaar staat een beeld van Christus als ingebakerde baby uitgevoerd in gips en gepolijst met bijenwas. De twee kandelaars naast het altaar dragen de doornenkroon en het bloed dat langs de kandelaar druipt. Aan de basis zijn spijkers van het kruis. De kapel wordt van het schip gescheiden door een gietijzeren rooster met daarin twintig bronzen achtpuntige sterren. Twaalf van deze sterren bevatten de symbolen van één van de twaalf apostelen.

-Kapel van Sint Birgitta: de kapel is vernoemd naar de Heilige Birgitta van Vadstena, een vrome edelvrouw, die de Brigettijnse Orde stichtte. De kapel werd gebouwd door bisschop Oluf Mortensen, wiens grafsteen in het midden van de vloer ligt. De kapel is rijkelijk versierd met fresco’s die in het begin van de jaren 1500 zijn geschilderd. Deze beelden de vier kerkvaders uit: Augustinus, Hieronimus, Gregor en Ambrosius omringd door dichte, lommerrijke wijnstokken. De symbolen van de vier evangelisten zijn verderop te zien. De kapel herbergt ook het toekomstige grafmonument voor het huidige koningspaar, koningin Margrethe II en de prins-gemaals.

-De Glücksburger-kapel: koning Christian X wilde dat er een nieuw koninklijk graf werd gebouwd voor de Glücksburger-dynastie en dit kreeg goedkeuring via een opname in de grondwet in 1915. De nieuwe grafkapel werd gebouwd in 1924 en het romaans en Byzantijns geïnspireerde gebouw, ontworpen door de architect Andreas Clemmensen, bevat nu de drie eerste koninklijke paren van het Glücksburger-huis: Christian IX (gestorven in 1906) en Louise (gestorven in 1898), Frederik XIII (gestorven in 1912) en Louise (overleden in 1926), Christian X (gestorven in 1947) en Alexandrine (gestorven in 1952).

-Kapel van Trolle: bisschop Peder Jensen Lodehat stichtte in 1405 een kapel gewijd aan de heilige Siegfried, de patroonheilige van de Waxjo-kathedraal in Smaland waar Lodehat eerder bisschop was geweest. Lodehat werd begraven in de kapel. In de jaren 1600 werd de kapel overgenomen door de koninklijke vazal Niels Trolle en aangepast voor gebruik als grafkelder voor de familie, vandaar het trollenmotief in de ijzeren poort. Sarcofagen met de tweede vrouw van Frederik IV, koningin Sophie Reventlow (gestorven in 1743) en drie van de kinderen van het koninklijke paar staan nu in de kapel. In de onderstaande crypte zijn sinds de jaren 1600 de graven van de familie Trolle bewaard gebleven.

-Kapel van Krag: in 1411 stichtte Margrete I de kapel van Bethlehem in de zuidelijke toren. De kapel was gewijd aan de Maagd Maria en werd, op wens van de koningin, gebouwd met twee gewelven en met glazen ramen. Dit is een van de eerste keren dat vensterglas in Denemarken wordt vernoemd. Met deze kapel vervulde Margrete I een belofte die ze had gedaan aan de ridder Abraham Brodersen, die haar een grote som geld had geleend. Vanaf de jaren 1600 werd deze kapel gebruikt voor begrafenissen van de familie Krag.

-De koningsdeur: deze deur bevindt zich in de westelijke voorkant van de kathedraal en wordt alleen gebruikt als ingang voor koninklijke bezoeken. De huidige koningsdeur werd gemaakt door Peter Brandes en geïnstalleerd in 2010. Het verving een eiken dubbele deur met houtsnijwerk uit 1872. De oude eiken deuren worden nu tentoongesteld in het Roskilde Museum. De vele korenaren op de achtergrond van het motief op de deur verwijzen naar het door Jezus gebroken brood. De gebogen hoofden van de discipelen drukken de eerbied uit die de gave van Gods genade hen tijdens de maaltijd heeft geschonken. Door de architectonische opbouw van de deuropening is de binnenzijde van de deur anderhalve meter hoger dan de buitenzijde en is daarom boven de deur een timpaan aangebracht. De decoratie op het timpaan stelt een tarweveld voor.

-Het museum van de kathedraal: in 1995, toen de kathedraal was opgenomen de werelderfgoedlijst van UNESCO, werd het kleine museum geopend boven de kapel van Christian I. Het is een kleine tentoonstelling ingedeeld in de tijd voor en na de Reformatie.

-Begraafplaats van Frederik IX (buiten de kathedraal): bij het overlijden van Frederik IX in 1972 werd zijn kist in de kapel van Christian IX geplaatst. De koninklijke familie vroeg om een graf buiten de kathedraal en in 1985 werd hiervoor het achthoekige monument gebouwd. Het is ontworpen door Inger en Johannes Exner in samenwerking met Wilhelm Wohlert. De kist van de koning werd naar hier overgebracht en de kist van koningin Ingrid werd hier ook geplaatst na haar overlijden in 2000. Een van de zijkanten van de achthoek heeft een bronzen poort van Sven Havsteen-Mikkelsen. De materialen die zijn gebruikt bij de constructie van de omheining hebben een symbolisch karakter. De muur is net als de kathedraal van baksteen, de bestrating is gemaakt van kasseien van de Faeroër en de grafsteen is van Groenlands graniet. De grafsteen is van Erik Heide en heeft als hoofdmotief een anker. De kleine bedden worden gekweekt met planten die kenmerkend zijn voor het Noord-Atlantische gedeelte van het koninkrijk.

(Bronvermelding: vrije informatie uit de toeristische brochure van Roskilde Domkirke)

(Op de fotopagina kunt u nog andere foto’s bekijken van Denemarken)